RELACJA - Szlakiem angielskich katedr cz.22 - katedra w Chichester.
Laudetur Iesus Christus!
Z Arundel wybieramy się do pobliskiego Chichester.
Nazwa Chichester pochodzi z języka staroangielskiego. Jest to połączenie słów „Cissa” (imię saskiego przywódcy) i „ceaster” (od łacińskiego „castrum”, oznaczającego fort lub obóz). Oznacza więc „fort Cissy” lub „miasto Cissy”. Miasto zostało założone w czasach rzymskich, a nazwa ewoluowała z biegiem czasu, przejdźmy jednak teraz do historii samej katedry.
Początki i założenie (681–1075)
Historia katedry w Chichester jest związana z rozwojem chrześcijaństwa w Królestwie Sussex. Chrześcijaństwo dotarło do tego regionu w VII wieku dzięki działalności misyjnej św. Wilfryda, który w 681 roku założył biskupstwo w Selsey, niedaleko dzisiejszego Chichester. Selsey było pierwszą siedzibą biskupstwa w Sussex, a jego klasztor i kościół stanowiły centrum religijne regionu. Wilfryd, znany z ewangelizacji południowej Anglii, odegrał kluczową rolę w organizacji Kościoła w Sussex, choć jego misja napotykała trudności z powodu oporu pogańskich władców.
Św. Wilfryd (ang. Wilfrid, ok. 633–709) był kluczową postacią w chrystianizacji południowej Anglii, a jego misja w Królestwie Sussex, które obejmuje obszar dzisiejszego Chichester, odegrała fundamentalną rolę w ustanowieniu chrześcijaństwa w regionie i założeniu biskupstwa w Selsey, będącego prekursorem diecezji Chichester.
W VII wieku Sussex był jednym z ostatnich pogańskich królestw anglosaskich w Anglii. Większość innych królestw, takich jak Kent czy Northumbria, przyjęła już chrześcijaństwo, ale Sussex pozostawał pod wpływem pogańskich wierzeń. Św. Wilfryd, znany ze swojej gorliwości misyjnej i wpływu na rozwój Kościoła w Anglii, przybył do Sussex w kluczowym momencie, gdy region był gotowy na przyjęcie chrześcijaństwa.
Św. Beda, w swojej „Historii kościelnej” (Księga IV, rozdział 13), szczegółowo opisuje działalność Wilfryda w Sussex. Według Bedy, Wilfryd przybył do Sussex około 680 roku, po wygnaniu z Northumbrii, gdzie pełnił funkcję biskupa Yorku. Jego przybycie do Sussex było wynikiem zarówno osobistych trudności (konfliktów z northumbryjskimi władcami), jak i zaproszenia króla Sussex, Æthelwalha, który niedawno przyjął chrześcijaństwo pod wpływem króla Wesseksu.
Beda relacjonuje, że Wilfryd został przyjęty przez króla Æthelwalha, który podarował mu ziemię w Selsey (łac. Selesu), gdzie znajdowało się 87 „hide” (jednostka ziemi wystarczająca do utrzymania rodzin). Na tym terenie Wilfryd założył klasztor i kościół, które stały się zalążkiem biskupstwa Selsey. Klasztor w Selsey był pierwszym ośrodkiem chrześcijańskim w Sussex i służył jako baza dla misji Wilfryda.
Beda podkreśla, że przed przybyciem Wilfryda Sussex był niemal całkowicie pogański. Mieszkańcy nie znali chrześcijaństwa, a ich wierzenia opierały się na kulcie lokalnych bóstw. Wilfryd, jako biskup, podjął się ewangelizacji regionu. Beda opisuje, że Wilfryd nauczał miejscową ludność, chrzcił nawróconych i organizował struktury kościelne. Jego misja była skuteczna, ponieważ w krótkim czasie udało mu się nawrócić wielu mieszkańców Sussex, w tym miejscowych notabli (nobiles), co miało kluczowe znaczenie dla umocnienia chrześcijaństwa w regionie.
Beda wspomina także cud związany z Wilfrydem, który przyczynił się do sukcesu jego misji. Sussex cierpiał z powodu suszy i głodu, które trwały przez trzy lata. Po przybyciu Wilfryda i rozpoczęciu chrztów, region doświadczył obfitych deszczy, co miejscowa ludność uznała za znak Bożej łaski. Beda pisze:
„W dniu, w którym lud przyjął wiarę, spadł obfity deszcz, ziemia znów stała się płodna, a morze zaczęło dostarczać ryb” (HE, IV, 13).
Ten cud umocnił wiarę nawróconych i przyczynił się do sukcesu misji.
Wilfryd został pierwszym biskupem Selsey, a jego działalność w Sussex obejmowała nie tylko ewangelizację, ale także organizację struktur kościelnych. Beda podaje, że Wilfryd ustanowił w Selsey katedrę biskupią, która stała się centrum administracyjnym i religijnym dla całego Sussex. Klasztor w Selsey, założony przez Wilfryda, był miejscem formacji duchowieństwa i edukacji chrześcijańskiej. Beda podkreśla, że Wilfryd sprowadził do Sussex mnichów i kapłanów, którzy wspierali jego misję, co pozwoliło na trwałe zakorzenienie chrześcijaństwa.
Chociaż katedra w Chichester została założona dopiero w XI wieku, po przeniesieniu biskupstwa z Selsey w 1075 roku, działalność Wilfryda w Selsey była fundamentem dla późniejszej diecezji Chichester. Selsey, położone zaledwie kilka kilometrów od Chichester, było pierwszym ośrodkiem chrześcijańskim w regionie, a biskupstwo założone przez Wilfryda przetrwało aż do podboju normańskiego.
W 1075 roku, po podboju normańskim (1066), król Wilhelm Zdobywca nakazał przeniesienie siedziby biskupstwa z Selsey do Chichester, które było bardziej ufortyfikowanym i strategicznym miastem. Decyzja ta wynikała z polityki centralizacji władzy kościelnej i świeckiej w większych ośrodkach miejskich. W ten sposób Chichester stało się nowym centrum diecezji, a budowa katedry rozpoczęła się wkrótce po przeniesieniu.
Budowa katedry (ok. 1075–1184)
Budowa obecnej katedry rozpoczęła się około 1076 roku pod kierownictwem biskupa Stiganda, który był pierwszym biskupem Chichester po przeniesieniu siedziby z Selsey. Pierwotna katedra została zaprojektowana w stylu romańskim (normańskim), co było typowe dla architektury sakralnej po podboju normańskim. Budowla była monumentalna, z masywnymi murami, łukami i kolumnami, które miały symbolizować potęgę Kościoła i władzy królewskiej.
Prace budowlane trwały przez kilka dekad, a katedra została konsekrowana w 1108 roku za biskupa Ralpha Luffa, który odegrał kluczową rolę w jej ukończeniu. W 1114 roku katedra została poważnie uszkodzona przez pożar, co wymagało odbudowy i remontów. Odbudowa trwała do początku XII wieku, a kolejne pożary w 1187 roku dodatkowo skomplikowały prace. Mimo tych trudności katedra stopniowo zyskała status ważnego ośrodka religijnego w południowej Anglii.
Św. Ryszard z Chichester
Św. Ryszard z Chichester, znany również jako Richard de Wych (ok. 1197–1253), jest jedną z najważniejszych postaci związanych z katedrą w Chichester. Jako biskup Chichester w latach 1245–1253, zasłynął z pobożności, reform kościelnych i niezłomnej obrony praw Kościoła w okresie średniowiecznym. Kanonizowany w 1262 roku, stał się patronem diecezji Chichester, a jego sanktuarium w katedrze przyciągało licznych pielgrzymów przed reformacją.
Ryszard de Wych urodził się około 1197 roku w Wych (obecnie Droitwich) w hrabstwie Worcestershire w Anglii. Pochodził z zamożnej, ale nie arystokratycznej rodziny yeomanów (wolnych rolników). Jego rodzice, Richard i Alice, posiadali ziemię, ale po ich śmierci rodzina popadła w trudności finansowe. Ryszard, jako drugi syn, przejął odpowiedzialność za odbudowę rodzinnego majątku, co świadczy o jego zdolnościach organizacyjnych już w młodym wieku. Według hagiografii, Ryszard był niezwykle pracowity – zrezygnował z małżeństwa, aby skupić się na pracy i nauce, co było nietypowe dla jego stanu społecznego.
Ryszard studiował na Uniwersytecie w Oksfordzie, gdzie zdobył wykształcenie w zakresie sztuk wyzwolonych, a następnie kontynuował naukę w Paryżu i Bolonii, które były wiodącymi ośrodkami akademickimi średniowiecznej Europy. W Bolonii przez siedem lat studiował prawo kanoniczne, co przygotowało go do przyszłej roli w Kościele. Jego wykształcenie świadczy o niezwykłej determinacji, ponieważ jako człowiek z niezamożnej rodziny musiał polegać na własnej pracy i wsparciu mentorów.
Po powrocie do Anglii około 1235 roku Ryszard został wybrany rektorem Uniwersytetu Oksfordzkiego, co było wyrazem uznania dla jego zdolności intelektualnych. Wkrótce potem przyjął święcenia kapłańskie i został kanclerzem arcybiskupa Canterbury, Edmunda Richa (późniejszego św. Edmunda), który był jego mentorem. Ryszard towarzyszył Edmundowi w wygnaniu we Francji w latach 1240–1242, gdy arcybiskup popadł w konflikt z królem Henrykiem III z powodu obrony praw Kościoła. To doświadczenie ukształtowało Ryszarda jako zwolennika niezależności Kościoła od władzy świeckiej.
Po śmierci Edmunda w 1240 roku Ryszard wrócił do Anglii i pracował jako proboszcz w Charing i Deal w hrabstwie Kent. Jego działalność duszpasterska była naznaczona troską o ubogich i prostych ludzi, co zyskało mu szacunek wśród wiernych. W 1244 roku król Henryk III mianował go biskupem Chichester, ale nominacja ta spotkała się z oporem, ponieważ Ryszard był postrzegany jako zbyt niezależny i oddany reformom kościelnym.
Ryszard został konsekrowany na biskupa Chichester w 1245 roku przez papieża Innocentego IV w Lyonie, po tym jak król Henryk III początkowo odrzucił jego kandydaturę. Po objęciu diecezji Ryszard rozpoczął energiczne reformy, które miały na celu poprawę dyscypliny duchowieństwa i podniesienie poziomu moralnego Kościoła.
W 1253 roku Ryszard został wezwany przez papieża Innocentego IV do poparcia krucjaty przeciwko Saracenom. Podczas podróży do Dover, gdzie głosił kazania na temat krucjaty, zachorował i zmarł 3 kwietnia 1253 roku w Maison Dieu, domu dla ubogich w Dover. Został pochowany w katedrze w Chichester, gdzie wkrótce po jego śmierci zaczęto przypisywać mu cuda, takie jak uzdrowienia i odpowiedzi na modlitwy wstawiennicze.
W 1262 roku papież Urban IV kanonizował Ryszarda, uznając jego świętość na podstawie cudów i świadectw jego pobożnego życia. Sanktuarium św. Ryszarda w katedrze w Chichester stało się ważnym miejscem pielgrzymkowym w średniowiecznej Anglii, przyciągając wiernych z całego kraju. Jego relikwie były czczone aż do reformacji w XVI wieku, kiedy to sanktuarium zostało zniszczone, a relikwie zaginęły.
Przed reformacją katedra w Chichester była przykładem romańskiej architektury, choć w XIII i XIV wieku dodano elementy gotyckie, takie jak ostrołukowe okna i bardziej smukłe proporcje. Wnętrze katedry było bogato zdobione, z ołtarzami, relikwiarzami i malowidłami ściennymi, które odzwierciedlały średniowieczną pobożność.
W Katedrze w Chichester znajdują się dwie wyjątkowe romańskie płaskorzeźby z XII wieku, które są jednymi z najstarszych i najważniejszych elementów artystycznych zachowanych w katedrze. Pochodzą one z około 1125–1150 roku i przedstawiają sceny związane ze wskrzeszeniem Łazarza, co czyni je cennym przykładem wczesnej średniowiecznej sztuki sakralnej w Anglii. Znajdują się w południowej nawie katedry i są uznawane za arcydzieła romańskiej rzeźby.
W południowym transepcie Katedry w Chichester znajdują się monumentalne panele Lamberta Barnarda, namalowane w latach 30. XVI wieku na zlecenie biskupa Roberta Sherburne’a. Te wielkoformatowe dzieła na dębowych deskach, o wymiarach około 4,3 na 9,8 metra, przedstawiają dwie sceny: założenie katedry w Selsey przez św. Wilfryda w VI wieku oraz potwierdzenie praw i ochrony królewskiej przez Henryka VIII dla Sherburne’a. Obok nich widnieją portrety królów Anglii, w tym jeden z najwcześniejszych pełnometrażowych wizerunków Henryka VIII, co czyni panele wyjątkowym przykładem propagandy Tudorów.
W północnym transepcie Katedry w Chichester znajdują się kolejne panele Lamberta Barnarda z tego samego okresu, również zamówione przez biskupa Sherburne’a. Te obrazy ukazują serię 57 „portretów” biskupów Selsey i Chichester, od św. Wilfryda po Sherburne’a, z rysami twarzy przypominającymi biskupa, co było celowym zabiegiem artystycznym. Seria jest przerwana panelem z inskrypcją o życiu św. Ryszarda de Wych, patrona katedry, oraz drugim opisującym zasługi Sherburne’a. Malowane na drewnie w jaskrawych kolorach, w stylu łączącym gotyk i renesans, panele te są unikalnym zapisem historii biskupstwa i jednym z największych zachowanych dzieł malarstwa Tudorów w Anglii.
Obecne zagospodarowanie przestrzeni ołtarza głównego zostawiamy bez komentarza…
A tu predecesor w/w wystroju, przesunięty z sanktuarium do części północnej zaraz przy zachodnim wejściu katedry…
W średniowieczu katedra była otoczona kompleksem budynków, w tym kapitularzem, klasztorem i rezydencją biskupa. Kapituła katedralna, składająca się z kanoników, odgrywała istotną rolę w zarządzaniu diecezją i organizacji życia religijnego.
Wraz z zerwaniem z Rzymem katedra przeszła pod kontrolę Kościoła Anglikańskiego, a wiele średniowiecznych relikwii, w tym sanktuarium św. Ryszarda, zostało zniszczonych w czasie ikonoklazmu.
W Katedrze w Chichester, w południowej nawie, znajduje się również fragment rzymskiej mozaiki podłogowej z II wieku, odkrytej w 1966 roku podczas prac konserwatorskich, który można podziwiać przez szklaną posadzkę. Pochodzi ona prawdopodobnie z dużej rzymskiej rezydencji, znajdującej się pod fundamentami katedry, w dawnym rzymskim mieście Noviomagus Reginorum.
Noviomagus Reginorum, jak się już pewnie domyślacie, to rzymska nazwa miasta, które obecnie znamy jako Chichester. Nazwa ta była używana w czasach rzymskich, gdy obszar ten był częścią prowincji Britannia. „Noviomagus” oznacza „nowy rynek” lub „nowe pole” w języku łacińskim, a „Reginorum” odnosi się do lokalnego plemienia Regni (lub Regnenses), które zamieszkiwało ten region.
Mozaika, wykonana z małych kostek chalku, wapienia i cegły, zawiera geometryczne wzory, takie jak spleciony sznur (guilloche) symbolizujący wieczność, swastyka oznaczająca szczęście oraz krzyż-róża, będąca symbolem ochrony.
