RELACJA - Szlakiem angielskich katedr cz.27 - katedra w Wells.
Laudetur Iesus Christus!
Miasto Wells ma swoje początki w czasach rzymskich, choć nie było aż tak znaczącym ośrodkiem jak Exeter. Obszar wokół gorących źródeł (od których pochodzi nazwa „Wells”) był zamieszkany już w epoce żelaza, o czym świadczą znaleziska archeologiczne, takie jak ceramika i narzędzia. Rzymianie wykorzystywali źródła termalne, budując małe osady, ale brak dowodów na większe fortyfikacje.
W okresie anglosaskim, w VII wieku, Wells stało się ośrodkiem religijnym dzięki ufundowaniu kościoła poświęconego św. Andrzejowi. przez króla Wessex Ine w 704 roku. Ten kościół, zlokalizowany w pobliżu obecnej katedry, był najstarszym katolickim miejscem kultu w regionie i przyciągał pielgrzymów ze względu na święte źródła, które wierzono miały cudowne właściwości.
W 909 roku Wells zostało ustanowione siedzibą biskupstwa przez króla Edwarda Starszego, choć w XII wieku biskupstwo przeniesiono do Bath, a Wells odzyskało status katedry dopiero w 1245 roku. W średniowieczu Wells było jednym z najmniejszych miast katedralnych w Anglii.
Święty Aldhelm (ok. 639–709) był jednym z najważniejszych anglosaskich świętych i uczonych wczesnego średniowiecza, znanym jako pierwszy biskup Sherborne, którego diecezja obejmowała tereny Somerset, w tym Wells. Urodził się około 639 roku, prawdopodobnie w Wessex, w rodzinie związanej z królewskim rodem. Tradycja sugeruje, że był spokrewniony z królem Ine, choć nie ma na to jednoznacznych dowodów. Aldhelm otrzymał wykształcenie w klasztorze w Malmesbury, gdzie studiował pod kierunkiem irlandzkiego mnicha Máelduba, a później w Canterbury pod arcybiskupem Teodorem i opatem Hadrianem, gdzie zgłębiał łacinę, grekę, teologię i literaturę klasyczną. Jego erudycja uczyniła go jednym z najwybitniejszych uczonych swoich czasów, a jego pisma, takie jak „De Virginitate” i poezja łacińska, zyskały uznanie w całej Europie.
W 675 roku Aldhelm został opatem Malmesbury, gdzie zreformował klasztor, wprowadzając regułę benedyktyńską i promując edukację. W 705 roku, po podziale diecezji Winchester, król Ine mianował go pierwszym biskupem Sherborne, którego jurysdykcja obejmowała Dorset, Somerset i części Wiltshire. Jako biskup, Aldhelm zakładał kościoły, w tym jeden w Bradford-on-Avon (zachowany do dziś), i aktywnie nawracał pogańskie plemiona w Wessex. Był znany z umiejętności kaznodziejskich, często używając poezji i pieśni w języku staroangielskim, aby przyciągnąć wiernych. Zmarł 25 maja 709 roku w Doulting w Somerset, w kościele, który sam ufundował. Jego ciało przeniesiono do Malmesbury, gdzie jego grób stał się miejscem pielgrzymek. Kanonizowany wkrótce po śmierci, Aldhelm był czczony jako patron Malmesbury i Sherborne, a jego święto obchodzone jest 25 maja.
Jedna z najsłynniejszych opowieści dotyczy jego kazania na moście w Malmesbury, gdzie miał śpiewać pieśni w języku anglosaskim, aby przyciągnąć tłumy, a następnie głosić Ewangelię, łącząc pogańskie tradycje z chrześcijańskim przesłaniem. Inna legenda opowiada o cudzie w Rzymie, gdzie Aldhelm, podczas pielgrzymki, modlił się w kościele, a jego płaszcz zawisł w powietrzu na promieniu słońca, co uznano za znak Bożej łaski. Kolejna historia mówi o jego wizji w Doulting, gdzie podczas budowy kościoła miał przewidzieć swoją śmierć, co wzmocniło jego wizerunek jako mistyka. W Malmesbury wierzono, że jego obecność chroniła klasztor przed nieszczęściami, a po jego śmierci jego grób stał się miejscem cudów.
Cudom przypisywanym Aldhelmowi poświęcono wiele uwagi w średniowiecznych źródłach, szczególnie w kontekście jego grobu w Malmesbury. Po jego śmierci wierzono, że modlitwy przy jego relikwiach przynosiły uzdrowienia z chorób, takich jak gorączka, bóle głowy czy ślepota. Jedna z opowieści mówi o niewidomym pielgrzymie, który odzyskał wzrok po modlitwie przy grobie Aldhelma. Inny cud dotyczył chorego mnicha, który został uzdrowiony po dotknięciu kamienia z kościoła w Doulting, gdzie Aldhelm zmarł. Wierzono również, że relikwie Aldhelma, takie jak fragmenty jego szat czy kości, miały moc odpędzania złych duchów i ochrony przed klęskami naturalnymi. W średniowieczu jego kult rozprzestrzenił się w południowej Anglii, szczególnie w diecezji Sherborne, a pielgrzymi przybywali do Malmesbury, aby modlić się o wstawiennictwo.
Najbardziej ikonicznym elementem katedry jest jej zachodnia fasada (1230–1260), uważana za arcydzieło gotyku, zdobiona ponad 300 rzeźbami przedstawiającymi świętych, aniołów, królów i sceny biblijne, w tym Zmartwychwstanie i Sąd Ostateczny. Rzeźby te, częściowo polichromowane w średniowieczu, obejmują figury św. Andrzeja, Marii i apostołów, tworząc teologiczną opowieść dla wiernych.
Obecna budowla gotycka zaczęła powstawać w 1175 roku pod kierownictwem biskupa Reginalda de Bohun, a prace kontynuowano przez XIII i XIV wiek, nadając katedrze charakterystyczny styl wczesnego gotyku angielskiego. Konsekracja miała miejsce w 1239 roku, choć budowa trwała do ok. 1340 roku, kiedy ukończono słynną zachodnią fasadę. Przed rewolucją protestancką katedra była ważnym ośrodkiem pielgrzymkowym, szczególnie dzięki relikwiom i cudownym źródłom, które przyciągały wiernych. W 1539 roku katedra przeszła pod kontrolę Kościoła Anglii, a wiele relikwii i katolickich elementów zostało usuniętych lub zniszczonych. Mimo to katedra zachowała większość swojej średniowiecznej struktury, unikając poważnych zniszczeń podczas wojny domowej w XVII wieku.
Wewnątrz katedry znajduje się nawa główna ze słynnymi łukami nożycowymi (ok. 1338), unikalnymi w architekturze gotyckiej, które wzmocniły strukturę po osiadaniu fundamentów.
Kaplica Mariacka zawiera witraże z XIV wieku, przedstawiające sceny z życia Marii i Jezusa, choć wiele z nich zostało uszkodzonych podczas rewolucji protestanckiej i zrekonstruowanych dopiero w XIX wieku. W kapitularzu, ukończonym ok. 1306 roku, zachowały się rzeźbione kapitele z motywami roślinnymi i biblijnymi, a w transepcie znajduje się zegar astronomiczny z 1390 roku, jeden z najstarszych działających zegarów w Anglii, z figurami rycerzy i mechanizmem pokazującym ruch ciał niebieskich. Innym cennym dziełem jest misericordia w stallach chóru (XIV wiek), rzeźbione siedziska z wizerunkami zwierząt, smoków i scen codziennego życia.
Poniżej kilka ujęć autorstwa Janusza Dyjaka…
