RELACJA - Szlakiem angielskich katedr cz.23 - katedra w Winchester.
Laudetur Iesus Christus!
Następnie na szlaku mamy miasteczko Winchester.
Nazwa Winchester pochodzi z języka staroangielskiego i jest złożeniem słów „Venta” (celtycka nazwa, prawdopodobnie od rzymskiego „Venta Belgarum”) oraz „ceaster” (od łacińskiego „castrum”, czyli fort lub obóz). Oznacza więc „fort Venta” lub „miasto Venta”.
W królestwie Wessex, gdzie leży Winchester, chrześcijaństwo zaczęło się umacniać w VII wieku. Św. Beda wspomina, że król Wessex, Cynegils, przyjął chrzest około 635 roku dzięki misji biskupa św. Birinusa (Księga III, rozdział 7). Birinus założył siedzibę biskupią w Dorchester-on-Thames, niedaleko Winchesteru, co stworzyło podwaliny pod rozwój struktur kościelnych w regionie. W czasach Bedy Winchester nie był jeszcze głównym ośrodkiem biskupim, ale jego znaczenie rosło.
Św. Birynus, znany jako „Apostoł Sasów Zachodnich”, był kluczową postacią w chrystianizacji Anglii w VII wieku, a jego działalność została udokumentowana przez św. Bedę Czcigodnego w „Historii kościelnej narodu angielskiego”. Według Bedy, Birynus, benedyktyński mnich, został wysłany przez papieża Honoriusza I w 634 roku z misją nawracania pogańskich Sasów Zachodnich. Po otrzymaniu sakry biskupiej od arcybiskupa Asteriusza w Mediolanie, Birynus wylądował w porcie Hamwic (obecnie Southampton) i założył tam kościół św. Marii. Jego misja odniosła sukces w 635 roku, gdy przekonał króla Wessexu, Cynegilsa, do przyjęcia chrztu w Dorchester, gdzie ustanowił pierwszą diecezję. Birynus kontynuował swoją działalność misyjną, chrzcząc także syna Cynegilsa, Cenwalha, i przyczynił się do rozprzestrzeniania chrześcijaństwa w regionie aż do swojej śmierci około 649 lub 650 roku w Dorchester.
Po śmierci Birynusa jego relikwie stały się przedmiotem kultu. Początkowo przechowywano je w Dorchester, ale później przeniesiono je do katedry w Winchesterze, co było związane z przeniesieniem stolicy diecezji. W XIII wieku doszło do sporu między kanonikami z Dorchester a biskupem Winchesteru o posiadanie relikwii, co świadczy o ich znaczeniu dla lokalnych wspólnot chrześcijańskich. Obecnie w Dorchester on Thames istnieje katolicki kościół pod wezwaniem św. Birynusa, który upamiętnia jego dziedzictwo. Nie ma jednak pewnych informacji, czy relikwie znajdują się nadal w Winchesterze, czy też zostały rozproszone lub utracone w wyniku rewolucji protestanckiej i późniejszych zawirowań historycznych w Anglii. Jego wspomnienie liturgiczne obchodzone jest 3 grudnia. Jest patronem miasta Oxford.
Św. Swithun (lub Swithin) był biskupem Winchesteru w latach 852–863. Urodził się w pierwszej połowie IX wieku, prawdopodobnie w Wessex, choć dokładne miejsce i data narodzin nie są znane. Był duchownym w okresie, gdy Wessex, pod rządami dynastii anglosaskiej, stawał się dominującym królestwem w Anglii. Swithun został wybrany na biskupa Winchesteru w 852 roku i pełnił tę funkcję aż do śmierci w 863 roku.
Jako biskup, Swithun był znany z pobożności, skromności i zaangażowania w działalność charytatywną. Służył jako doradca królów Wessex, w tym Egberta (zm. 839 r.) i jego syna Ethelwulfa. Według tradycji, Swithun był mentorem młodego króla Alfreda Wielkiego, który później wzmocnił chrześcijańskie instytucje w Wessex. Swithun nadzorował Old Minster w Winchesterze, który był głównym kościołem biskupim przed budową obecnej katedry. Jedna z legend mówi, że Swithun wolał skromny pochówek na cmentarzu przy Old Minster, a nie wewnątrz kościoła, co odzwierciedlało jego pokorę.
Jedna z najsłynniejszych opowieści dotyczy kobiety, która niosła koszyk jaj na targ w Winchesterze. Koszyk został przypadkowo rozbity, a jaja potłukły się. Swithun, jeszcze za życia, miał cudownie naprawić jaja, przywracając je do pierwotnego stanu. Ta historia, zapisana przez Lantfreda, podkreśla jego współczucie dla zwykłych ludzi.
Po śmierci św. Swithuna w 863 roku jego grób stał się miejscem licznych uzdrowień. Hagiografie opisują, jak chorzy, niewidomi i chromi odzyskiwali zdrowie po modlitwie przy jego grobie. Na przykład, Lantfred wspomina człowieka, który odzyskał wzrok po pielgrzymce do grobu Swithuna.
Inna legenda opowiada o cudzie związanym z mostem w Winchesterze. Swithun miał pomóc w cudownym ocaleniu ludzi, którzy wpadli do rzeki Itchen, co przypisano jego wstawiennictwu.
Gdy relikwie Swithuna przenoszono do Old Minster, odnotowano liczne cuda, w tym uzdrowienia i wizje. Wydarzenie to, zainicjowane przez biskupa św. Æthelwolda, ugruntowało kult Swithuna jako patrona Winchesteru. Ælfric w swoich homiliach podkreśla, że tłumy pielgrzymów przybywały, by modlić się przy jego relikwiach.
Najbardziej znana tradycja związana ze Swithunem dotyczy pogody. Mówi się, że gdy jego relikwie przenoszono 15 lipca 971 roku, zaczął padać deszcz, co zinterpretowano jako znak niezadowolenia świętego z naruszenia jego woli skromnego pochówku. Stąd wzięła się legenda, że deszcz 15 lipca zapowiada 40 dni deszczowej pogody.
Kult św. Swithuna rozkwitł w X wieku, w dużej mierze dzięki reformom monastycznym biskupa Æthelwolda, który promował lokalnych świętych, by wzmocnić chrześcijańską tożsamość Wessex. Katedra w Winchesterze, gdzie przechowywano relikwie Swithuna, stała się ważnym ośrodkiem pielgrzymkowym.
Św. Swithun był postrzegany jako patron miasta i symbol jedności religijnej Wessex w czasach najazdów wikingów.
Pierwotny kościół, zwany Old Minster, został zbudowany za panowania króla Cenwalha, syna Cynegilsa, około 648 roku. Był to skromny kamienny kościół, który stał się zalążkiem obecnej katedry.
Przeniesienie relikwii, opisane w hagiografiach takich jak “Vita S. Swithuni” Lantfreda, towarzyszyły liczne cuda, w tym uzdrowienia, co przyciągało pielgrzymów z całej Anglii. Old Minster został rozbudowany, aby pomieścić tłumy wiernych, a w 993–994 roku wzniesiono nową, większą budowlę z wieżą, która była architektonicznym osiągnięciem tamtych czasów.
Reformy Æthelwolda, wspierane przez króla Edgara, przekształciły Old Minster w centrum benedyktyńskiego życia monastycznego. Mnisi wprowadzili bardziej rygorystyczne reguły, a katedra stała się miejscem edukacji i produkcji manuskryptów, takich jak iluminowane księgi liturgiczne. W tym okresie Winchester był jednym z najważniejszych ośrodków kulturalnych i religijnych w Anglii, rywalizującym z Canterbury!
Po podboju normańskim w 1066 roku Old Minster został zastąpiony nową katedrą w stylu normańskim. Budowę rozpoczęto w 1079 roku za biskupa Walkelina, bliskiego współpracownika Wilhelma Zdobywcy. Nowa katedra, konsekrowana w 1093 roku, była monumentalną budowlą, zaprojektowaną na planie krzyża łacińskiego. Jej normańska krypta i transept przetrwały do dziś, stanowiąc jedne z najlepiej zachowanych przykładów architektury normańskiej w Anglii. Długość nawy (ok. 170 m) uczyniła katedrę jedną z największych w Europie.
W XI i XII wieku katedra była miejscem ważnych wydarzeń politycznych. W 1086 roku przechowywano w niej Domesday Book, spis ludności i włości zlecony przez Wilhelma Zdobywcę. Katedra była także miejscem koronacji (np. Henryka I w 1100 roku) i ślubów królewskich, co podkreślało jej znaczenie jako centrum władzy.
W XIII i XIV wieku katedra przeszła znaczące przebudowy, wprowadzając elementy gotyckie. Biskup William z Wykeham (1366–1404), jeden z najbardziej wpływowych biskupów średniowiecznej Anglii, zainicjował przebudowę nawy głównej w stylu gotyckim (tzw. styl prostopadły, Perpendicular Gothic). Prace, prowadzone w latach 1394–1450, nadały katedrze charakterystyczny wygląd z wysokimi, smukłymi łukami i misternymi sklepieniami wachlarzowymi. Wykeham założył także Winchester College i New College w Oksfordzie, co świadczy o znaczeniu katedry jako centrum edukacyjnego.
W tym okresie katedra była bogato zdobiona. Powstały piękne witraże, rzeźby i grobowce, w tym groby biskupów i królów Wessex. Relikwie św. Swithuna nadal przyciągały pielgrzymów, a katedra stała się skarbnicą relikwii i dzieł sztuki, takich jak Biblia Winchesteru, iluminowany manuskrypt z XII wieku, uznawany za arcydzieło średniowiecznej sztuki.
Chór datowany jest na wiek XIV.
Główny ołtarz katedry w Winchesterze, będący wybitnym przykładem gotyckiej sztuki kamieniarskiej, stanowi majestatyczne centrum liturgiczne tej historycznej świątyni. Wykonany w XIV wieku, charakteryzuje się bogatymi rzeźbieniami i delikatnymi detalami, które podkreślają kunszt średniowiecznych mistrzów.
Główny ołtarz katedry w Winchesterze jest otoczony sześcioma ozdobnymi skrzyniami grobowymi (mortuary chests), które są umieszczone wysoko na kamiennych ekranach po obu stronach prezbiterium. Te drewniane, malowane kufry, stworzone około 1525 roku za czasów biskupa Richarda Foksa, zawierają zmieszane szczątki anglosaskich i normańskich królów, biskupów oraz jednej królowej, pierwotnie pochowanych w Old Minster, poprzedniczce obecnej katedry, zastąpionej przez obecną budowlę w 1093 roku. W 1158 roku biskup Henryk z Blois przeniósł szczątki z Old Minster do ołowianych trumien wokół ołtarza, a wcześniejsze skrzynie, odkryte w czasach wiktoriańskich wewnątrz obecnych, wskazują na wieloetapową historię przechowywania relikwii. Skrzynie, zdobione inskrypcjami z imionami, koronami i tarczami, miały pierwotnie przechowywać szczątki takich postaci jak król Cynegils (zm. ok. 641), król Kanut Wielki (zm. 1035), jego żona królowa Emma (zm. 1052) oraz biskup Wini (zm. ok. 670).
14 grudnia 1642 roku wojska parlamentarne, po zdobyciu Winchesteru, wtargnęły do katedry, niszcząc jej wnętrze. Rozbili skrzynie grobowe (mortuary chests) zawierające szczątki anglosaskich królów, królowych i biskupów, w tym prawdopodobnie św. Swithuna, i rzucali kośćmi w witraże, rozbijając je, w tym słynne Wielkie Okno Zachodnie (Great West Window). Żołnierze, szukając skarbów, znaleźli jedynie kości, które wykorzystali jako pociski, a witraże zostały dodatkowo ostrzelane z muszkietów. Po zakończeniu najazdu mieszkańcy Winchesteru zebrali rozrzucone fragmenty szkła i kości, przechowując je w nadziei na odbudowę.
Jeżeli przeglądając wcześniejsze zdjęcia zastanawialiście się nad wyglądem witraży okna zachodniego - Po przywróceniu monarchii w 1660 roku fragmenty witraży poskładano w przypadkowy, mozaikowy wzór, tworząc charakterystyczny, abstrakcyjny wygląd Wielkiego Okna Zachodniego, który różni się od typowych biblijnych scen w innych katedrach. Wracając do zawartości skrzyń…
Od 2012 roku zespół archeologów i antropologów z Uniwersytetu w Bristolu, pod kierownictwem profesor Kate Robson Brown, prowadzi badania nad zawartością skrzyń, które rozpoczęły się od ich konserwacji. W tym czasie skrzynie przeniesiono do Kaplicy Matki Bożej, przekształconej w tymczasowe laboratorium, gdzie przeanalizowano ponad 1300 kości, rekonstruując co najmniej 23 niekompletne szkielety – znacznie więcej niż zakładane początkowo 15 osób. Datowanie radiowęglowe przeprowadzone przez Uniwersytet Oksfordzki w 2015 roku potwierdziło, że kości pochodzą z późnego okresu anglosaskiego i wczesnonormańskiego, co zgadza się z historycznymi zapisami pochówków. Analiza osteologiczna ujawniła płeć, wiek i cechy fizyczne, w tym szczątki starszej kobiety, prawdopodobnie królowej Emmy, oraz dwóch nastoletnich chłopców z XI–XII wieku, których tożsamość pozostaje nieznana. Badania uwzględniły efekt „morskiego rezerwuaru” w datowaniu radiowęglowym, wynikający z diety bogatej w ryby, charakterystycznej dla elit tamtego okresu.
Jeśli chodzi o św. Swithuna, biskupa Winchesteru (zm. 863), który jest patronem katedry, jego relikwie były pierwotnie przechowywane w okazałym relikwiarzu nad głównym ołtarzem na podwyższonej platformie feretoryjnej, która nadal istnieje za wielkim ekranem. Relikwiarz ten, słynący z cudownych uzdrowień, został zniszczony w 1538 roku podczas rewolucji protestanckiej na rozkaz króla Henryka VIII. Niektóre źródła sugerują, że kości św. Swithuna mogły zostać zmieszane z innymi w skrzyniach grobowych po ich splądrowaniu w 1642 roku, ponieważ jego pierwotny relikwiarz był pusty po zniszczeniu. Historyczne przekazy wskazują, że św. Swithun był wysokim mężczyzną, co mogłoby odpowiadać rozmiarowi niektórych większych kości znalezionych w skrzyniach, choć brak jednoznacznych dowodów na ich przynależność do niego.
Profesor Robson Brown zauważyła, że zmieszanie kości uniemożliwia jednoznaczną identyfikację, ale możliwość obecności relikwii św. Swithuna wśród nich pozostaje otwarta, zwłaszcza że jego kult był kluczowy dla katedry. Badania DNA, rozpoczęte w 2019 roku, mają na celu ustalenie powiązań rodzinnych między osobami w skrzyniach, co może pomóc w dalszym rozwikłaniu ich tożsamości, choć wyniki wciąż są niepewne.
Północny i południowy transept katedry w Winchesterze, zbudowane w latach 1079–1098 pod kierownictwem biskupa Walkelina, są najlepiej zachowanymi przykładami normańskiej architektury romańskiej w katedrze, charakteryzującymi się masywnymi, surowymi łukami i prostymi kapitelami kolumn, które kontrastują z późniejszymi gotyckimi przeróbkami nawy. Transepty, będące najstarszymi niezmienionymi częściami obecnej katedry, mają układ krzyżowy z arkadami na poziomie gruntu, galerią trybunową i klerestorium z przejściami w grubości murów. Północny transept zawiera Kaplicę Świętego Grobu z XII-wiecznymi malowidłami ściennymi.
Retrochór katedry w Winchesterze, znajdujący się za głównym ołtarzem, pomiędzy prezbiterium a Kaplicą Matki Bożej, jest domem dla największej zachowanej kolekcji średniowiecznych kafelków podłogowych in situ w Anglii, pochodzących głównie z XIII wieku. Te enkaustyczne kafelki, zdobione wzorami „Wessex”, takimi jak fleur-de-lis, geometryczne motywy i herby, są uznawane za dzieło o wyjątkowej wartości narodowej i międzynarodowej, wyróżniając się intensywnymi kolorami, które nadal zachowują swój blask pomimo wieków użytkowania. Ułożone w czasach biskupa Godfreya de Luci (1189–1204), który nadzorował budowę retrochóru w stylu wczesnego gotyku angielskiego, kafelki te były wytwarzane z gliny, w której odciskano wzory, a następnie wypełniano je kontrastującą glinką i pokrywano glazurą, co zapewniało trwałość, choć wiele z nich uległo zużyciu z powodu ciągłego ruchu zwiedzających. Ostatnie badania konserwatorskie, rozpoczęte w styczniu 2023 roku pod kierownictwem archeologa katedry Chiza Harwarda, obejmują najbardziej kompleksową inwentaryzację tych kafelków od lat 90. XX wieku, oceniając ich stan i stopień degradacji, szczególnie w południowej, centralnej i północnej części retrochóru, które nie były badane od połowy XX wieku. Wcześniejsze prace konserwatorskie, prowadzone przez Cliveden Conservation Workshops i Dianę Hall, obejmowały reprodukcję dziewięciu oryginalnych wzorów, aby zastąpić XIX- i XX-wieczne kafelki, przy użyciu tradycyjnych technik, takich jak oczyszczanie gliny, formowanie w drewnianych formach i glazurowanie galeną zmieszaną z osadem piwnym dla uzyskania charakterystycznego kasztanowego połysku.
Kaplica Matki Bożej (Lady Chapel) w katedrze w Winchesterze, położona na wschodnim krańcu retrochóru, jest jednym z najstarszych i najważniejszych elementów gotyckich katedry, zbudowanym w latach 1189–1204 za czasów biskupa Godfreya de Lucy w stylu wczesnego gotyku angielskiego. Przebudowana w XV wieku przez biskupa Williama z Wykeham, a później udekorowana w latach 1486–1525 przez biskupa Richarda Foksa, kaplica wyróżnia się bogatymi detalami, w tym malowidłami ściennymi z 1509 roku przedstawiającymi cuda Matki Bożej
Kaplica św. Jerzego i Najświętszego Serca, znajdująca się po południowej stronie Kaplicy Matki Bożej, również pochodzi z XIII-wiecznej rozbudowy retrochóru (1189–1204), zainicjowanej przez biskupa Godfreya de Lucy, co czyni jej podstawową strukturę jednym z najstarszych elementów katedry w stylu wczesnego gotyku angielskiego. Najstarsze zachowane części to kamienne mury z ostrołukowymi oknami i fragmenty XIII-wiecznych kafelków podłogowych z motywami fleur-de-lis i herbami rodowymi.
Kaplica Aniołów Stróżów, położona po północnej stronie Kaplicy Matki Bożej w retrochórze katedry w Winchesterze, została wzniesiona w latach 1189–1204 jako część XIII-wiecznej rozbudowy w stylu wczesnego gotyku angielskiego pod patronatem biskupa Godfreya de Lucy, co czyni ją jedną z najstarszych części obecnej struktury katedry. Najstarsze elementy kaplicy obejmują kamienne mury z ostrołukowymi arkadami i fragmenty oryginalnych XIII-wiecznych kafelków podłogowych z geometrycznymi i heraldycznymi wzorami „Wessex”
Kaplica grobowa (chantry chapel) Henry’ego Beauforta, kardynała i biskupa Winchesteru (1404–1447), znajduje się w retrochórze katedry w Winchesterze, na południe od dawnego miejsca relikwii św. Swithuna, i jest wybitnym przykładem późnogotyckiej architektury z około 1446 roku, zbudowanym zgodnie z jego testamentem. Wolnostojąca struktura z marmuru Purbeck zawiera drewnianą, malowaną podobiznę kardynała w szatach z kapeluszem kardynalskim, która prawdopodobnie straciła miedziane lub srebrno-złote zdobienia podczas plądrowania katedry przez wojska parlamentarne w 1642 roku; kaplica była miejscem codziennych mszy za duszę Beauforta i jego rodziny, odzwierciedlając jego ogromny majątek i wpływy polityczne jako jednej z kluczowych postaci wojny stuletniej i wojen róż. Odrestaurowana w 1819 roku przez Henry’ego Charlesa, księcia Beaufort, kaplica pozostaje świadectwem bogactwa kardynała, który sfinansował m.in. Wielki Ekran za głównym ołtarzem, a jej bliskość do sanktuarium św. Swithuna podkreśla znaczenie bp Beauforta w średniowiecznej Anglii.
Przed rewolucją protestancką Cranmera - Katedra w Winchesterze była nie tylko siedzibą biskupią, ale także symbolem potęgi Wessex i zjednoczonej Anglii. Jako miejsce przechowywania relikwii św. Swithuna, była celem pielgrzymek. Katedra odgrywała kluczową rolę w ceremoniach królewskich, takich jak koronacje i pochówki (np. króla Kanuta i jego syna Hardaknuta). Była także centrum administracyjnym diecezji, która obejmowała znaczną część południowej Anglii.
Klasztor benedyktyński przy katedrze, podlegający ścisłym regułom po reformach Æthelwolda, był ośrodkiem życia intelektualnego. Mnisi zajmowali się kopiowaniem manuskryptów, nauczaniem i muzyką liturgiczną, co przyczyniło się do rozwoju kultury anglosaskiej i normańskiej.
W ten sposób kończymy dzień Wniebowstąpienia Pańskiego AD 2025 - 29/05, rozpoczęty przez nas uczestnictwem we Mszy św trydenckiej u ojców benedyktynów w Farnborough (TUTAJ)
Jutro udajemy się do następnej katedry na szlaku - Salisbury.
Z Panem Bogiem i Maryją!
