RELACJA - Szlakiem angielskich katedr cz.28 - opactwo w Bath.
Laudetur Iesus Christus !
Historia Bath sięga czasów starożytnych, kiedy to Rzymianie w I wieku n.e. założyli osadę nazwaną Aquae Sulis ("Wody Sulis"). Miasto powstało dzięki naturalnym gorącym źródłom, które były znane już wcześniej, prawdopodobnie Celtom, którzy czcili tu boginię Sulis, utożsamianą przez Rzymian z Minerwą, boginią mądrości i sztuki leczniczej. Rzymianie wybudowali w Bath kompleks łaźni oraz świątynię, które stały się centrum uzdrowiskowym i religijnym. Świątynia Sulis-Minerva była miejscem kultu, gdzie składano dary, monety i prośby, a nawet tzw. tabliczki z klątwami, z których niektóre zachowały się do dziś. Jednym z najcenniejszych artefaktów jest pozłacana głowa Minerwy, odnaleziona w starożytnych ruinach.
Według legendy miasto miało zostać założone przez mitycznego króla Bladuda, który, cierpiąc na trąd, miał zostać uzdrowiony po kąpieli w gorących źródłach, co skłoniło go do założenia osady w tym miejscu.
W VII wieku, Bath zaczęło przekształcać się w ważny ośrodek chrześcijański…
Pierwsze opactwo zostało założone w 675 roku przez Osrica, króla Hwicce, subkrólestwa zależnego od Mercji. Osric był katolickim władcą, który wspierał rozwój Kościoła w swoim regionie. Według źródeł, w tym roku Osric, król Hwicce, nadał Bercie, 100 hid ziemi w okolicach Bath na założenie klasztoru żeńskiego, co jest udokumentowane w anglosaskich kartach (np. Sawyer no. 51).
Klasztor początkowo funkcjonował, jak już wspomniałem, jako klasztor żeński, co było typowe dla wczesnych anglosaskich fundacji monastycznych. Kobiety z elit odgrywały istotną rolę w szerzeniu chrześcijaństwa, a klasztory żeńskie były centrami edukacji i kultury.
W VIII wieku, wraz z rosnącym wpływem Mercji, a później Wessex, klasztor mógł przejść pod kontrolę męskich wspólnot zakonnych. Nie jest jasne, kiedy dokładnie doszło do zmiany z klasztoru żeńskiego na męski, ale w IX wieku Bath było już określane jako klasztor benedyktyński zamieszkany przez mnichów.
Pierwotna budowla opactwa pochodziła z VII wieku, ale była wielokrotnie przebudowywana, m.in. w X, XII i XVI wieku.
Św. Aldhelm (ok. 639–709) był jednym z pierwszych anglosaskich uczonych i poetów, a także biskupem Sherborne, którego działalność miała wpływ na chrystianizację Wessex, regionu, w którym znajduje się Bath. Urodził się w rodzinie królewskiej w Wessex i kształcił się w Canterbury pod kierunkiem arcybiskupa Teodora z Tarsu i opata Hadriana, zdobywając wszechstronną wiedzę w zakresie łaciny, teologii i literatury. Jako opat Malmesbury, Aldhelm założył kilka klasztorów i kościołów, przyczyniając się do szerzenia chrześcijaństwa wśród pogańskich Anglosasów.
Jego związek z Bath jest pośredni i opiera się na jego roli w chrystianizacji Wessex oraz bliskości geograficznej między Malmesbury a Bath. Aldhelm działał w czasach, gdy klasztor w Bath został założony przez Osrica i Bertę (675 rok), a jego wysiłki misyjne mogły wspierać rozwój chrześcijaństwa w regionie, w tym w Bath, które było ważnym ośrodkiem dzięki gorącym źródłom. Aldhelm był znany z pisania poezji łacińskiej, hymnów i traktatów, a także z kazań, które wygłaszał w lokalnych dialektach, by dotrzeć do prostych ludzi. Po śmierci w 709 roku został kanonizowany, a jego kult był szczególnie silny w Malmesbury i Sherborne.
Św. Dunstan (ok. 909–988) jest jedną z najważniejszych postaci w anglosaskiej historii Kościoła, znany jako reformator monastycyzmu, arcybiskup Canterbury i kluczowy uczestnik koronacji króla Edgara w Bath w 973 roku. Urodził się w Baltonsborough w Somerset, niedaleko Glastonbury, gdzie kształcił się w opactwie, zdobywając uznanie za pobożność, intelekt oraz zdolności artystyczne – był utalentowanym muzykiem, malarzem i rzemieślnikiem. Jako opat Glastonbury wprowadzał reformy benedyktyńskie, które miały na celu odnowę życia monastycznego w Anglii, a w 960 roku został arcybiskupem Canterbury, co dało mu wpływ na politykę kościelną i świecką.
Jego największym związkiem z Bath była rola w koronacji króla Edgara w Opactwie Bath, pierwszej w pełni udokumentowanej koronacji w historii Anglii. Dunstan przewodniczył ceremonii, opracowując liturgię opartą na frankijskich i bizantyjskich wzorcach, która stała się wzorem dla późniejszych koronacji. Wybór Bath na miejsce tego wydarzenia podkreślał znaczenie opactwa jako centrum religijnego
Św. Alphege (Ælfheah, ok. 953–1012), znany również jako Alfeg lub Elphege, był biskupem Winchester i arcybiskupem Canterbury, a także męczennikiem, którego życie i śmierć miały głęboki wpływ na anglosaski Kościół. Urodził się w rodzinie szlacheckiej i wstąpił do klasztoru w Deerhurst, a później został mnichem w Bath, co stanowi jego bezpośredni związek z miastem. W Opactwie Bath Alphege spędził wczesne lata swojej kariery duchownej, zanim został biskupem Winchester (opisywanym przez nas TUTAJ) w 984 roku, a następnie arcybiskupem Canterbury w 1006 roku. Jego pobyt w Bath, choć nie jest szczegółowo udokumentowany, wskazuje na znaczenie opactwa jako miejsca formacji duchowej dla przyszłych liderów Kościoła. Św. Alphege był znany z pobożności i ascetycznego stylu życia, co czyniło go wzorem dla reformowanego monastycyzmu promowanego przez św. Dunstana. Jego męczeńska śmierć w 1012 roku, kiedy to został zamordowany przez duńskich wikingów w Greenwich po odmowie zapłacenia okupu, przyczyniła się do jego kanonizacji.
Koronacja króla Edgara, znanego jako Edgar Pokojowy (Edgar the Peaceable), która miała miejsce w Opactwie Bath w dniu 11 maja 973 roku (w dniu Zielonych Świąt), była wydarzeniem o ogromnym znaczeniu dla historii Anglii. Była to pierwsza w pełni udokumentowana koronacja w historii Anglosasów i ustanowiła wzorzec dla późniejszych ceremonii koronacyjnych monarchów angielskich, w tym tych w Westminster Abbey (opisywanym przez nas TUTAJ).
Edgar wstąpił na tron Mercji i Northumbrii w 957 roku, a w 959 roku został królem całej Anglii po śmierci swojego brata Eadwiga. Jego panowanie (959–975) było okresem stabilności i konsolidacji władzy w Anglii, co przyniosło mu przydomek „Pokojowy”. W czasie jego rządów kraj nie doświadczył większych najazdów wikingów, a Edgar wzmocnił centralną władzę królewską.
Ceremonia została przeprowadzona przez arcybiskupa Canterbury św. Dunstana, który był kluczową postacią w reformie Kościoła anglosaskiego, oraz arcybiskupa Yorku św. Oswalda.
Koronacja była wzorowana na frankijskich i bizantyjskich rytuałach, co świadczy o ambicjach Edgara, by jego monarchia była postrzegana jako równa wielkim chrześcijańskim królestwom kontynentu.
Opactwo słynie z dużych witraży, które zajmują około 80% powierzchni ścian, co czyni je wyjątkowymi w skali Anglii. Witraże przedstawiają m.in. sceny z życia Chrystusa i zostały w dużej mierze odrestaurowane po zniszczeniach wojennych.
Charakterystyczne sklepienie wachlarzowe, które pojawiło się w obecnej formie podczas przebudowy w XV i XVI wieku, jest jednym z najbardziej rozpoznawalnych elementów opactwa i arcydziełem średniowiecznej sztuki architektonicznej.
A poniżej kilka ujęć autorstwa Janusza Dyjaka…
